مهارت های آغازین برای یک ارتباط درست (بخش دوم)

 خیرخواهی، آخرین مرحله برای شروع یک ارتباط درست است.
 

چکیده: برای شروع یک ارتباط درست لازم است مقدماتی را به عنوان مهارت های آغازین ارتباط به کار گرفت. در بخش نخست این نوشتار به چهار مورد از مهارت ها اشاره شد. در این نوشتار به 5 مورد باقی مانده پرداخته و روایت های هر کدام را بیان می کنیم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1748 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

 

 در آغوش گرفتن، گرمی و صمیمیت بیشتری را به فرد مقابل القا کرده و نگرش مثبتی ایجاد می کند. همچنین به کارگیری این شیوه، انعطاف پذیری بیشتری را برای هریک از طرفین رابطه فراهم می آورد. در صورتی که ملاقات ها با فاصله زمانی بیشتری رخ دهد، این مسئله اثرپذیری بیشتری خواهد داشت. امام صادق (علیه السلام) این ارتباط را برای کسی که از سفر برگشته، سلامی کامل می داند و می فرماید:
إن من تمام التحیه للمقیم المصافحه و تمام التسلیم على المسافر المعانقه.[1]
تحیت کامل به شخص مقیم [= غیر مسافر] دست دادن با اوست و سلام کامل برای آنکه از سفر باز آمده در آغوش کشیدن اوست.
 امام صادق (علیه السلام) نتیجه چنین رفتاری را انعطاف پذیری هرچه بیشتر مؤمنان در برابر یکدیگر و بخشیده شدن خطاهای گذشته می داند:
إن المؤمنین إذا اعتنقا غمرتهما الرحمه، فإذا التزما لایریدان بذلک إلا وجة الله و لایریدان غرضا من أغراض الدنیا قیل لهما: مغفورة لکما، فاستأنفا.[2]
هر گاه دو مؤمن همدیگر را در آغوش گیرند، غرق رحمت شوند و هرگاه برای خداوند و نه برای غرضی از اغراض دنیوی، یکدیگر را در آغوش کشند، به آنها گفته شود: آمرزیده شدید، پس عمل را از سر گیرید. «رحمتِ» اشاره شده در این روایت به معنای مهربانی و انعطاف پذیری است؛ چراکه رحمت آن هنگام که از سوی خداوند متعال باشد به معنای انعام و احسان پروردگار است و آنگاه که میان انسانها باشد به معنای مهربانی و انعطاف پذیری است.[3] این وضعیت ارتباطی افزون بر آنکه می تواند رحمت پروردگار را که احسان و فضل اوست در بر بگیرد، می تواند موجبات انعطاف پذیری و مهربانی بیشتر را میان انسانها فراهم آورد. در روایت دیگری از امام صادق (علیه السلام) آمده است:
أیما مؤمن خرج إلى أخیه یزوره عارفا بحقه کتب الله له بکل خطوة حسنة و محیت عنه سیئه و رفعت له درجه و إذا طرق الباب فتحت له أبواب السماء فإذا التقیا و تصافحا وتعانقا أقبل الله علیهما بوجهه.[4]
 هر مؤمنی که برای دیدن برادر خود حرکت کند و به حق او آشنا باشد، خداوند برای هر گامی که بر می دارد یک ثواب برایش بنویسد و یک گناه از او محو می سازد و یک درجه بالا برده شود و چون در خانه برادر مؤمنش را بکوبد، درهای آسمان به رویش گشوده شوند و چون همدیگر را ملاقات کنند و دست دهند و یکدیگر را در آغوش کشند، خدا رویش را به آنها کند.
 

شکل های مختلف تماس همچون دست دادن و در آغوش کشیدن می توانند نشان دهندة میزان علاقه و علامتی توجه ما به فرد مقابل باشند. بوسیدن نیز یکی دیگر از این موارد است. در آموزه های روایی بوسیدن پیشانی و گونه برادر دینی از مواردی دانسته شده که به ارتباط مؤثر میان آنان کمک می کند. این شیوه برای ابراز حمایت عاطفی و تشویق بیشتر به گفتگو به کار گرفته میشود. از امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت شده است که خطاب به شیعیان فرمود:
إن لکم لنورا تغرفون به فی الدنیا، حتى أن أحدکم إذا لقى أخاه، قبله فی موضع النور من جبهته.[5]
همانا شما را نوری است که به وسیله آن در دنیا شناخته می شوید و هرگاه یکی از شما برادرش را دیدار کرد، محل نور را در پیشانی او ببوسد.
 چشم ها و اطراف آن، گویاترین نشانه های ارتباطی هستند. چشم ها از حالت های درونی ما حکایت دارند. به همین علت است که چشم ها، پیش قراول و طلیعه دل و نگاه، پی دل دانسته شده است.
از آنجا که چشم ها روایتگر حال درونی اند، در خوشی، برق می زنند، در غمگینی، قرمز و اشک آلود می شوند و در عصبانیت، خشمگینانه خیره می شوند. چشم ها اطلاعات بسیار مهمی را در زمینه روابط ما با اشخاص دیگر انتقال می دهند.
 امام موسی کاظم (علیه السلام) نیز می فرماید:
من قبل للرحم ذا قربه، فلیس علیه شی، قبله الأخ على الخد و قبله الأمام بین عینیه.[6] هر که به جهت صله رحم خویشاوندی را (بدون شهوت و غرضهای باطل) ببوسد، بر او چیزی نیست، و بوسه برادر (دینی) بر گونه های اوست و بوسه گرفتن از امام میان دو چشم او.

بوسیدن در موقعیت های مختلف ارتباطی، نتایج مختلفی به بار می آورد. بر مبنای آموزه های روایی، بوسیدن فرزند، مهر و محبت در پی دارد و بوسیدن همسر، تمایلات جنسی را افزایش می دهد. همچنین بوسیدن پدر و مادر، نوعی عبادت و بوسیدن برادر ایمانی، دین است. امام علی (علیه السلام) می فرماید:
قبله الولد رحمة و قبله المرأة شهوة و قبله الوالدین عبادة و قیله الرجل أخاه دین.
 بوسیدن فرزند مهر و محبت است و بوسیدن همسر شهوت و بوسیدن پدر و مادر عبادت و بوسیدن برادر ایمانی، دین است.

 چشم ها و اطراف آن، گویاترین نشانه های ارتباطی هستند. چشم ها از حالت های درونی ما حکایت دارند. به همین علت است که چشم ها، پیش قراول و طلیعه دل[7] و نگاه، پی دل دانسته شده است.[8] از آنجا که چشم ها روایتگر حال درونی اند، در خوشی، برق می زنند، در غمگینی، قرمز و اشک آلود می شوند و در عصبانیت، خشمگینانه خیره می شوند. چشم ها اطلاعات بسیار مهمی را در زمینه روابط ما با اشخاص دیگر انتقال می دهند. آنها عشق و اعتماد به یک شخص یا دور بودن، صمیمی نبودن و قطع رابطه با دیگری را منتقل می سازند.[9] میزان علاقه و توجه فرد را می توان از چشم ها فهمید. امام على (علیه السلام) در این باره می فرماید:
إن المودة یعبر عنها اللسان و عن المحبة العینان.[10]
دوستی رشته ای است که زبان به آن گویاست و دیدگان از آن حکایتگرند.
 در بسیاری از فرهنگ ها، تماس چشمی صمیمانه و گرم، خالص ترین شکل رابطه متقابل است. ارتباط چشمی بیانگر شدت هیجان های ما درباره دیگران است. در ظاهر ما به کسانی که علاقه بیشتری داریم نگاه های طولانی تر و بیشتری می اندازیم. آنان که به همدیگر علاقه دارند مدت زمان بیشتری را به ارتباط چشمی می گذرانند. همچنین کسانی که با هم خصومت دارند به یکدیگر خیره خیره می نگرند. اما به راحتی می توان میان این دو نگاه خیره تمایز گذارد؛ زیرا با این دو نوع نگاه، حالت های چهره ای متفاوتی همچون لبخند و خشم همراه هستند.[11]
 

 همچنان که چهره، اطلاعات فراوانی در خصوص حالت های هیجانی دیگران به ما می دهد، وضعیت نشستن نیز از جمله مهم ترین منابع اطلاعاتی در ارتباط به شمار می آید. اینکه فرد در هنگام گفتگو چگونه بایستد یا وضعیت نشستن او چگونه باشد، در ایجاد رابطه اهمیت دارد. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) شیوه های مختلفی را برای نشستن در موقعیت های مختلف انتخاب می کرد. حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) نقل می کند:
کان اللنبی (صلی الله علیه و آله) یجلس ثلاثة: القرضا وهو أن یقیم ساقیه ویستقبلهما بیدیه و یشد یده فی ذراعه؛ وکان یجثو على رکبتیه؛ وکان یثنی رجلا واحدة و یبسط علیها الأخرى و لم یر متربعا قط.[12]
 پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر سه گونه می نشست: گاهی ساق های پا را بلند می کرد و دو دست خود را از جلو بر دور آن حلقه می زد، گاهی دو زانو می نشست، گاهی یک پا را زیر ران خود گذاشته و پای دیگر را روی آن می خواباند و هرگز دیده نشد که آن حضرت چهار زانو بنشیند.
 انتخاب هریک از این گونه ها، فارغ از اینکه فرد را در حالت های مختلفی از راحتی قرار می دهد، می تواند بیانگر روی آوری یا بی رغبتی فرد به ارتباط باشد که از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است. ابوحمزه ثمالی روایت می کند که امام سجاد (علیه السلام) را دیدم نشسته و یکی از دو پایش را بر رانش گذاشته است. عرض کردم: مردم این نشستن را شایسته نمی دانند و می گویند این نشستن، نشستن پروردگار است. امام (علیه السلام) فرمود:
إنی إنما جلست هذه الجلسة للملالة و الرب لایمل و لا تأخذه سنة ولا نؤم.[13]
من این گونه ننشستم مگر به جهت دلتنگی و پروردگار دلتنگ و ملول نمی شود و چرت و خواب او را فرا نمی گیرد.

 پس از ارتباط ابتدائی، به لحاظ پایداری سطوح مختلفی از ارتباط شکل می گیرند. امکان دارد ارتباط زمینه ساز دوستی شود، یا در همان لحظه پایان پذیرد و هیچ گاه ادامه نیابد. هرگاه میان دو نفر ارتباط عاطفی برقرار شد و از ارتباط ساده و ابتدائی فراتر رفت، شایسته آن است که فرد مقابل از میزان علاقه با خبر شود تا بدین شکل ارتباط محکم تر شود. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
إذا أحب أحدکم أخاه فلیعلمة؛ فإنه أصلح لذات البین.[14]
هرگاه کسی از شما برادرش را دوست داشت، او را [از این دوستی] باخبر کند؛ چراکه این کار، افراد را بیشتر به هم می پیوندد.
 گفتن این نکته که شما فرد مقابل را دوست دارید، به پایداری روابط کمک شایسته ای خواهد کرد.
 

 آخرین مرحله ارتباط، هنگامی است که دو طرف قصد می کنند که از یکدیگر جدا شوند و ارتباط را پایان دهند. در این مرحله «بهترین را آرزو کردن»، خاتمه ای سودمند و موثر خواهد بود. در آموزه های دینی خیرخواهی، آخرین اقدام در جهت پایان دادن به رابطه است و در این میان بر آمرزش طلبی تأکید شده است. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در این باره می فرماید:
إذا التقیتم فتلاقوا بالتسلیم والتصافح و إذا تفرقتم فتفرقوا بالاستغفار.[15]
 هرگاه با هم رو به رو شدید با سلام گفتن و دست دادن رو به رو شوید و چون از یکدیگر جدا شدید، با آمرزش خواهی برای یکدیگر جدا شوید.
 
منبع: کتاب «مهارت های زندگی»
نویسنده: سید مهدی خطیب
 

 

 پی نوشت :
[1] . الکافی، ج۲، ص۱۸۱، ح۱۳.
[2] . همان، ص 184، ح 2.
[3] . إن الرحمه من الله إنعام و إفضال و من الأدمیین رقه و تعطف (مفردات الفاظ القرآن، ص3۴۸)
[4] . الکافی، ج ۲، ص ۱۸۳، ح ۱.
[5] . همان، ج 3، ص 472.
[6] . همان، ص 474.
[7] . امام علی (علیه السلام) : العیون طلائع القلوب؛ چشم ها، پیش قراولان دلها هستند (غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۲، ۴۰۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۸، ح۸۳۶).
[8] . امام علی (علیه السلام): العین ترید القلب؛ نگاه، قاصد دل است (غرر الحکم و درر الکلم، ص۳۱، ح۳۶۸).
[9] . روانشناسی روابط انسانی، ص۱۲۹.
[10] . عیون الحکم و المواعظ، ص۱۴۱، ح3۱۵۶.
[11] . مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ص۶۲.
[12] . الکافی، ج۲، ص۴۸۴، ح ۱؛ وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۱۰۶، ح ۱۵۷۷۲.
[13] . الکافی، ج ۲، ص ۶۶۱، ح۲.
[14] . النوادر، راوندی، ص 12.
[15] . الکافی، ج 2، ص 181، ح 11.